Zasady rachunkowości – podstawowe zagadnienia w prowadzeniu ksiąg rachunkowych

Zasady rachunkowości jest to zbiór powszechnie stosowanych reguł, które są stworzone na podstawie przepisów prawa, zgodnych ze wszystkimi standardami rachunkowości. Orientację w tym temacie obowiązują wszystkie jednostki prowadzące ewidencję w oparciu o księgi rachunkowe.  Zatem wyjaśnimy, w jakim celu zostały stworzone zasady rachunkowości oraz jakie są ich rodzaje.

W jakim celu stosuje się zasady rachunkowości?

Każde przedsiębiorstwo, które prowadzi księgi rachunkowe powinno sporządzić własną politykę rachunkowości opartą na mocy art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Innymi słowy jest to zbiór zasad oraz wytycznych cechujących dane przedsiębiorstwo, na podstawie  których prowadzone są księgi rachunkowe. Wszyscy zobowiązani są stosować zasady rachunkowości w sposób rzetelny i staranny oraz przedstawiać swoją sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Powyższe reguły powinny być stosowane zgodnie z przepisami ustawy, ale również należy   uwzględnić charakter działalności organizacji.

Zasady rachunkowości można podzielić na trzy grupy:

• uniwersalne, 
• podstawowe (nadrzędne),
• szczegółowe (podrzędne). 

Poniżej krótka charakteryzacja każdej z nich

Zasady uniwersalne

Uniwersalne zasady rachunkowości stosowane są we wszystkich państwach, niezależnie, jaki panuje w danym kraju system gospodarczy czy ustrój polityczny. Tymczasem zasady podrzędne i nadrzędne są określane na podstawie regulacji prawnych, które obowiązują w danym państwie. Wśród reguł uniwersalnych wyróżniamy trzy zasady:

• zasada dwustronnego zapisu – dotyczy księgowania wydarzeń gospodarczych, które powinny być uwzględnione po dwóch stronach kont. Dana transakcja musi być zaksięgowana na co najmniej dwóch kontach syntetycznych, lecz po obu stronach. Wówczas umożliwia to zachowanie równowagi bilansowej,
• zasada podmiotowości – polega na tym, że ewidencje księgowe powinny być prowadzone w jednostkach gospodarczych określanych nazwą i wyodrębnionych pod względem majątkowym, organizacyjnym i prawnym. Należy pamiętać, że jedna transakcja nie może być księgowana w kilku różnych jednostkach gospodarczych.,
• zasada periodyzacji –  nazywana również zasadą okresowych sprawozdań finansowych. Polega na konieczności podziału operacji gospodarczych na okresy, których w danym momencie dotyczą. Ewidencja zdarzeń gospodarczych powinna odbywać się w określonych widełkach czasowych np. w roku obrotowym, w którym zdarzenie miało miejsce.

Zasady nadrzędne

W przypadku tworzenia swoich własnych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych, należałoby opierać się także na zasadach nadrzędnych, do których zaliczamy zasadę:

• ciągłości,
• kontynuacji działania,
• istotności,
• memoriału,
• współmierności przychodów i kosztów,
• ostrożności,
• zakazu kompensaty,
• wiarygodności.

Zasady szczegółowe

Oprócz zasad uniwersalnych i podstawowych można wyróżnić również  zasady szczegółowe, które konkretyzują wszystkie powyższe zasady. Powinna kierować się nimi każde przedsiębiorstwo prowadzące księgi rachunkowe. Do zasad szczegółowych zaliczamy poniższe zasady:

• dokumentacji – każde wydarzenie gospodarcze, które miało miejsce w danej jednostce powinno zostać właściwie udokumentowane,
• kompletności – dokumentacja powinna być zawsze kompletna,
• przejrzystości – ewidencje księgowe powinny być prowadzone w sposób jasny i czytelny,
• terminowości i aktualności – pod uwagę trzeba brać zawsze najświeższe, dostępne informacje;

Zasada porównywalności sprawozdań – księgi rachunkowe powinny być prowadzone w języku polskim i w walucie polskiej. Ewidencje księgowe oraz sprawozdania finansowe powinny być prowadzone w taki sposób, aby dawały możliwość łatwego porównania.